Een echte wijsgeer kun je daaraan herkennen dat hij meer dan andere mensen ernaar streeft zijn ziel te bevrijden uit de gemeenschap met het lichaam.
Alleen wie zo zijn ziel bevrijdt van zijn lichaam kan de waarheid kennen, want:
Als de ziel beproeft iets te onderzoeken samen met het lichaam, wordt ze door het lichaam bedrogen.
En dus, meende Plato, moeten we in dit leven, nog gekluisterd aan ons verachtelijk lichaam, alvast een voorschot nemen op de dood, want:
Noemden we niet zojuist de dood: de bevrijding van de ziel van het lichaam? En beweerden we niet dat het vrij maken van de ziel het streven is van de ware wijsgeren?Zo formuleerde Plato de eis tot versterving van het lichaam als voorwaarde voor ware geestelijke kennis. De ware wijsgeer volgens Plato werd later het rolmodel van de rooms-katholieke geestelijke. De eis tot versterving van het lichaam vind men overigens ook bij de protestanten. Zo stelde Luther, een van de grondleggers van het protestantisme, in zijn beroemde Stellingen van Wittenberg dat het besef van eigen zondigheid niet voldoende is voor het verwerven van Gods genade, want:
Welnu, ware wijsgeren oefenen zich in het sterven.
Het besef van zondigheid is zonder enige betekenis als het niet de dood van het vlees bewerkstelligt. (Luther, Stelling 3)En ook de andere voorman van het protestantisme, Calvijn, sprak begeesterd over de zondigheid des vlezes.
De kerk is van nature een ongelijke gemeenschap. Zij omvat twee categorieën van personen: de herders en de kudde. De massa heeft geen ander recht dan te aanvaarden, geleid te worden en met onderwerping de bevelen te volgen van wie haar leiden.
In zijn boek, De Wetten, geeft Plato nog wat nadere instructies hoe de ware
wijsgeren het volk moeten opvoeden.
We herinneren ons wellicht nog dat Pericles zei, als kenmerk van de Atheense
samenleving:
Wij belemmeren onze naaste niet als deze verkiest zijn eigen weg te gaan.Als kenmerk van de samenleving in Athene in de klassieke oudheid noemt Pericles hier datin Athene elk mens het recht heeft over zijn eigen leven te beschikken. Daar is paus Benedictus XVI het bepaald niet mee eens, want kort nadat hij in 2005 tot paus werd verkozen sprak hij in een redevoering:
De mens moet niet denken dat hij over zichzelf kan beschikken.En daarin herhaalt ook deze paus een oud standpunt van Plato. Want voor Plato was zelfbeschikking een geheel verwerpelijke zaak. Hij schreef:
Het belangrijkste is dat nooit iemand, man nog vrouw, zonder aanvoerder is. En laat ook in niemands geest de gewoonte post vatten om op eigen houtje iets te doen, zomin in ernst als bij wijze van spel. Zowel in oorlog als in vrede zal elkeen steeds met de ogen gericht op de leider trouw diens leiding volgen en zichzelf in de meest onbetekenende details aan zijn bevel onderwerpen... Met één woord: men zal zichzelf de kennis en de gewoonte eigen maken om zelfs elke gedachte aan een afzonderlijke actie, buiten de anderen om, en elke mogelijkheid daartoe te vermijden. (Plato, De Wetten, 492a)Hoe bereik je zoiets? In De Wetten werkt Plato het middel, de inquisitie, zorgvuldig uit. Vrijheid van gedachte, kritiek op politieke instellingen, nieuwe ideeën leren aan de jeugd, pogingen om nieuwe religieuze praktijken in te voeren, het zijn alle misdaden die met de dood moeten worden bestraft. Alleen iemand die van nature een goed karakter heeft krijgt van Plato bij wijze van gratie minstens vijf jaar in een opvoedingsgesticht. (De Wetten, 908-910)
Elkeen moet het werk doen dat hem is opgedragen. Dat moet hij doen en niemand heeft de tijd om ziek te zijn en te genezen.De artsen hebben...
...geen recht om aandacht te besteden aan iemand die zijn normale plicht niet meer kan vervullen, want zo iemand is zonder nut voor zichzelf en voor de staat.Het mensenras moet zuiver gehouden worden door dezelfde principes toe te passen als bij het fokken van honden, en kinderen die niet aan de staatsnorm voldoen moeten worden gedood, precies zoals je dat volgens Plato bij honden zou doen:
(Plato, De Staat, 406-407)
Als je honden niet op die manier zou fokken denk je niet dat ze dan snel zouden degenereren? Hetzelfde geldt voor het mensenras. Mannen en vrouwen moeten daarom aan strenge eisen voldoen om kinderen te mogen verwekken en baren. Niet goedgekeurde ouders die toch een kind krijgen dienen te beseffen dat er voor zon kind geen eten is. ((Plato, De Staat 459-461)Plato predikt de totale onderwerping van het individu aan de staat. Dat is de nieuwe, door hem verheerlijkte kudde.
Het is de taak van de leiders om leugens te vertellen, om de vijand en het volk te misleiden in het belang van de staat. (Plato, De Staat, 382, 389)
En natuurlijk is dat alles gerechtigheid. Plato. als ware wijsgeer
weet immers hoe de mensheid gelukkig kan worden. Dus is inquisitie, leugen,
kindermoord, dat alles is goed, ja zelfs noodzakelijk om het heilige
doel, het geluk op aarde, te bereiken. Het vermeende bezit van de waarheid wordt
zo het recht om de medemensen te dwingen volgens die waarheid te leven, en nog
wel in hun eigen belang.
Het meeste leed op aarde wordt veroorzaakt door wereldverbeteraars in het bezit
van de waarheid. Dwing hen om in te gaan!, riep Augustinus vier
eeuwen na Christus uit, toen hij het geweld tegen andersdenkenden als een opdracht
van God uitlegde. Nee, dat was beslist niet in navolging van de man die leerde
dat men zijn naaste moest liefhebben, zelfs zijn vijand. Maar Plato en de God
der wrake van het Oude Testament, ja, dat voegde zich prima.
In zijn boek De Staat schetst Plato de contouren van een ideale samenleving.
Als u wilt weten op welke wijze de kerk van Rome de aanbevelingen van Plato
voor het stichten van een ideale samenleving in de praktijk heeft gebracht,
kan ik u mijn andere boek aanbevelen: Katharen
en de val van Montségur. Dat is een te lange geschiedenis voor dit
boek.
U kunt deze tekst downloaden als Word-document.
Dit is een pagina van de website www.brammoerland.com